Olsztyn24

W dniach 5 i 6 listopada 2008 roku odbyła się w Olsztynie konferencja pod tytułem „Sztynort - utracone dziedzictwo, czy szansa na ocalenie?”. Patronat honorowy nad konferencją objął Jacek Protas, marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Teraz nakładem Wydawnictwa „Borussia” ukazała się książka z materiałami pokonferencyjnymi.

Celem ubiegłorocznego spotkania było ukazanie historycznego i kulturowego znaczenia pałacu w Sztynorcie w kontekście regionu, polsko-niemieckiego dziedzictwa kulturowego oraz przybliżenia tej problematyki opinii publicznej. Organizatorzy chcieli także zainicjować dialog pomiędzy różnymi środowiskami: naukowcami, konserwatorami zabytków, politykami, osobami zainteresowanymi historią i dalszymi losami pałacu oraz obecnymi właścicielami obiektu, by znaleźć wspólne rozwiązania dla uratowania i dalszego wykorzystania pałacu.

Konferencja została zorganizowana przez Fundację „Borussia” oraz Niemiecko-Polską Fundację Ochrony Zabytków Kultury, Inicjatywę Förderkreis Steinort we współpracy z Polsko-Niemiecką Fundacją Ochrony Zabytków Kultury.

W dwudniowej konferencji wzięło udział ok. 100 uczestników z Polski i Niemiec. Wśród nich byli historycy, historycy sztuki, konserwatorzy oraz osoby zainteresowane historią i współczesnością tego ważnego miejsca na mapie Warmii i Mazur. Zaproszenie do udziału w niej przyjęli także: Vera von Lehndorff, córka ostatniego przedwojennego właściciela Sztynortu, przedstawiciele regionalnej i rządowej administracji, dziennikarze oraz przedstawiciele obecnego właściciele obiektu, firmy TIGA Yacht Marina.

Pierwszy dzień odbywającej się w Kamienicy Naujacka konferencji był poświęcony prezentacji szlacheckiej rezydencji oraz historycznemu i kulturowemu znaczeniu Sztynortu. Referenci z Polski i Niemiec omawiali poszczególne aspekty historii i historii kulturowej pałacu. Przedstawili oni także losy von Lehndorffów po 1944 r. Ostatni właściciel pałacu, hrabia Heinrich von Lehndorff, wziął udział w antyhitlerowskim spisku i zamachu na Hitlera z 20 lipca 1944 r. W jego następstwie został aresztowany i stracony, a jego rodzina trafiła do obozu koncentracyjnego. Majątek rodziny von Lehndorff, w tym pałac, został skonfiskowany.

O losach rodziny opowiadała Vera von Lehndorff, córka Heinricha von Lehndorffa. Po aresztowaniu ojca w lipcu 1944 r. musiała wraz z siostrami i matką opuścić swój rodzinny dom. Do chwili jej odnalezienia po zakończeniu wojny przebywała w sierocińcu. Vera von Lehndorff, po wojnie aktorka, modelka i artystka, po raz pierwszy po latach odwiedziła swoje rodzinne strony i Sztynort dopiero w 2007 roku. Swoje wystąpienie na konferencji zakończyła apelem o pomoc w ratowania pałacu, który nieprzerwanie przez pięć wieków był siedzibą jej rodziny.

Znakomite wystąpienie dr. Adama Jankiewicza, historyka związanego z Węgorzewem, przewodniczącego Fundacji „Dziedzictwo Nasze” i znawcy historii lokalnej, ukazało, jak szczególne znaczenie miał Sztynort dla całego otoczenia. Wynikłe z uwarunkowań wojennych zaniedbanie oraz przerwanie toku historii doprowadziło do wielkich strat i zaniedbań, które należy jak najszybciej nadrobić. O znaczeniu historycznego założenia parkowego jako nieodłącznego elementu zespołu pałacowego Sztynort opowiadał dr Miłosz Walerzak.

Podczas konferencji odbyła się także prezentacja działalności jej organizatorów i wspieranych dotychczas przez nich projektów polsko-niemieckich. Następnie uczestnicy mieli okazję do spaceru i zwiedzenia najważniejszych zabytków w Olsztynie. Wieczór rozpoczął otwarty wykład prof. Gottfrieda Kiesowa w sali wykładowej Olsztyńskiego Planetarium. Jego wykład pt. „Pałace i rezydencje szlacheckie jako europejskie dziedzictwo. Zagrożenia i stan zachowania” ukazał, jakie są realne możliwości ratowania zagrożonych obiektów zabytkowych i znajdowania dla nich nowego przeznaczenia.

Drugi dzień konferencji poświęcony był aktualnym kwestiom stanu zachowania obiektu w Sztynorcie z konserwatorskiego punktu widzenia oraz niezbędnym działaniom dla ratowania tego ważnego zabytku. W szczególności wystąpienie Barbary Kulczyńskiej-Nowak, konserwator zabytków, która od lat walczy o zachowanie pochodzących z XVII wieku 1500 m² polichromii na drewnianych stropach, unaoczniły nie do końca znaną i uznaną wartość historyczną pałacu.

Podczas konferencji inicjatywa Fórderkreis Steinort przedstawiła koncepcję zagospodarowania pałacu, podkreślając realność perspektyw uratowania i godnego zagospodarowania obiektu wraz z przylegającym założeniem parkowym. Pojawił się pomysł zwołania tzw. okrągłego stołu, przy którym mogliby się spotkać najważniejsi aktorzy: począwszy od obecnych właścicieli obiektu, poprzez przedstawicieli władz aż do osób zaangażowanych w historię i kulturę. Spotkanie miałoby stać się okazją do wypracowania konkretnych rozwiązań dla uratowania tego zabytku europejskiego dziedzictwa kulturowego. Zgromadzeni przyjęli także Memorandum „Ratujmy Sztynort!”.

W dyskusji końcowej z udziałem przedstawicieli Marszałka Województwa, Wojewody, Starosty, Fundacji Niemiecko-Polskiej, inicjatywy Förderkreis Steinort oraz firmy TIGA będącej właścicielem majątku, pojawiły się pierwsze pomysły, jak zabezpieczyć i chronić obiekt, zanim uda się wyłonić konkretne rozwiązania. Uczestnicy dyskusji zgodzili się co do realizacji w najbliższym czasie zaproponowanej dyskusji przy okrągłym stole. W słowie końcowym prof. Gottfried Kiesow wezwał do połączenia wysiłków strony polskiej i niemieckiej dla uratowania pałacu w Sztynorcie.

Nowa pozycja Wydawnictwa „Borussia” zawiera następujące wystąpienia prelegentów:

- Gottfried Kiesow - Pałace i dwory jako europejskie dziedzictwo kulturowe.
- Andrzej Tomaszewski - Steinort/Sztynort - wspólne dziedzictwo?
- Adam Jankiewicz - Krajobraz kulturowy północnych Mazur w okolicach Sztynortu.
- Anna Poczobutt - Architektura i wyposażenie pałacu w Sztynorcie.
- Bernd Wippert - Inwentarz pałacu w Sztynorcie na zamku Kriebstein w Saksonii.
- Miłosz Walerzak - Założenie pałacowo-ogrodowe w Sztynorcie Wielkim.
- Barbara Kulczyńska-Nowak - Prace konserwatorskie w pałacu w Sztynorcie.
- Piotr Korduba - Inicjatywa na rzecz ratowania Sztynortu - Förderkreis Steinort.
- Bettina Bouresh - Przyszłość dla Sztynortu.
- Peter Schabe Sztynort - Utracone dziedzictwo czy szansa na ocalenie? Konserwacja i zagospodarowanie pałacu w Sztynorcie.
- Kornelia Kurowska - Fundacja Borussia.

Projekt prowadzą:
- Fundacja „Borussia” Olsztyn;
- Deutsch-Polnische Stiftung Kulturpflege und Denkmalschutz;
- Inicjatywa Förderkreis Steinort Polsko-Niemiecka Fundacja Ochrony Zabytków Kultury;

Redakcja mertoryczna: Iwona Liżewska;
Redakcja wydawnicza: Maryla Paturalska
Korekta: Ewa Labes-Kunicka
Opracowanie graficzne: Janusz Pilecki
Druk: Podlaska Spółdzielnia PHU
ISBN 978-83-89233-58-5
Format 165 x 230
Cena 12 zł