Olsztyn24

Joanna Wańkowska-Sobiesiak napisała kolejną książkę. „Żydzi na Warmii” to opowieść o Żydach w Olsztynie i innych warmińskich miastach. Dzięki staraniom Starostwa Powiatowego w Olsztynie, uroczysta premiera książki odbyła się wczoraj (22.03) w Skarbcu Kultury Europejskiej w Barczewie.

Zaangażowanie olsztyńskiego starostwa w promocję książki „Żydzi na Warmii” wynika co najmniej z dwóch powodów: po pierwsze - książka została wydana m.in. staraniem starostwa, a kilkoro z jego pracowników przyczyniło się do nadania publikacji ostatecznego kształtu. Krzysztof Matys przygotował okładkę, Magdalena Bujewicz-Mydlak przeprowadziła korektę, zaś wydawnictwo zredagował Wojciech K. Szalkiewicz. Po drugie - książka Joanny Wańkowskiej-Sobiesiak uzupełniła serię wydanych staraniem starostwa swoistych „przewodników” po Warmii. Wcześniej w tej serii ukazały się cztery wydawnictwa: „Szlak Świętej Warmii”, „Okolice Szlaku Świętej Warmii”, „Na szlaku Świętej Warmii” i „Po Świętej Warmii z Mieczysławem Orłowiczem”.

Autorka najnowszej pozycji z tej biblioteki - Joanna Wańkowska-Sobiesiak, jest dziennikarką, byłym pełnomocnikiem wojewody warmińsko-mazurskiego ds. mniejszości narodowych, autorką kilkunastu książek poświęconych tym mniejszościom, m.in. Warmiakom, Mazurom, Niemcom. Teraz zainteresowała się Żydami mieszkającymi na Warmii.

- „Żydzi na Warmii” to książka popularno-naukowa, nieduża, licząca tylko 5 rozdziałów - mówiła autorka prezentując swoje dzieło. - Pierwszy rozdział zaczyna się w 1812 roku, kiedy Żydzi stali się obywatelami pruskimi i kończy w II połowie XIX wieku. W drugim rozdziale opisuję, jaką rolę odgrywali Żydzi w Olsztynie. Rozdział trzeci to wiek XX i rok 1914, kiedy Żydzi poszli walczyć za Kaisera i Rzeszę. Niestety, potem nadeszły lata trzydzieste, czasy pogromów, słynna Noc Kryształowa. Wreszcie rok 1942, kończący dzieje gmin żydowskich w Olsztynie i innych miastach Warmii. Rozdział czwarty poświęciłam powrotom Żydów po wojnie i ich próbom odnalezienia się w nowej rzeczywistości. Po pogromie kieleckim zaczynają się wyjazdy. Ostatecznie pozostaje 40 procent Żydów. Rozdział kończy katalog tego, co pozostało po tej społeczności: synagogi i cmentarze. Ostatni rozdział mojej książki poświęciłam pamięci o Żydach po roku 1989. W tej części książki odnotowałam najważniejsze wydarzenia oraz działania kulturalne i społeczne, dzięki którym w przestrzeni publicznej systematycznie pojawiała się tematyka żydowska.

Ostateczną formę książka zawdzięcza konsultacji naukowej prof. Ruth Leiserowicz z Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, która wniosła do książki wiele cennych uwag, dostarczyła też kilka fotografii rodzin żydowskich na Warmii i zdjęć nieistniejących synagog, dotąd nie pokazywanych. Jej książka zawdzięcza też wypisy z pamiętników i wspomnień spisanych przez Żydów i o nich. Prof. Leiserowicz była gościem honorowym promocyjnego spotkania w Skarbcu Kultury Europejskiej. Uczestnicy spotkania wysłuchali jej wykładu zatytułowanego „Cztery krótkie uwagi o synagogach i członkach gmin żydowskich na Warmii”.

Gospodarz spotkania, starosta olsztyński Andrzej Abako, podziękował Joannie Wańkowskiej-Sobiesiak i prof. Ruth Leiserowicz za wnikliwość w eksplorowaniu historii warmińskiej. Omówił także postępy rewitalizacji barczewskiej synagogi, której właścicielem od 2021 roku jest samorząd powiatu olsztyńskiego.

- Wielokrotnie wspieraliśmy finansowo projekty Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze”, które przez lata opiekowało się synagogą - mówił starosta. - To były wymiany okien, elektryki, remont dachu. Obiekt wymagał jednak gruntownego remontu, więc gdy prezes stowarzyszenia zaproponowała przejęcie synagogi przez powiat, nie wahałem się. Teraz trzeba było zdobyć środki. Pierwszy milion wygraliśmy w konkursie fundacji Most the Most, potem rada powiatu dołożyła kolejny, pozyskaliśmy dotację z Rządowego Programu Ochrony Zabytków. Po remoncie synagoga będzie miejscem kultury, która była i która jest. Mam nadzieję, że już jesienią tego roku zaprosimy na pierwszy koncert, który otworzy nową erę w historii barczewskiej synagogi - dodał starosta.

W spotkaniu promującym książkę „Żydzi na Warmii” udział wzięli m.in. wicewojewoda warmińsko-mazurski Zbigniew Szczypiński, członkini zarządu województwa warmińsko-mazurskiego Maria Bąkowska, metropolita warmiński abp Józef Górzyński i zwierzchnik diecezji warmińskiej bp Paweł Hause.

Więcej o wydarzeniu na naszych zdjęciach i filmach z wydarzenia.