Olsztyn24

Przy Domu polskim w Olsztynie miało wczoraj (10.11) miejsce uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej warmińskiego działacza plebiscytowego Jana Baczewskiego - pochodzącego z Gryźlin posła mniejszości polskiej na sejm pruski, współzałożyciela Związku Polaków w Niemczech.

Tablicę umiejscowiono na fasadzie budynku, w którym działa Instytut Północny (to jego działacze zainicjowali uhonorowanie Jana Baczewskiego w powyższy sposób), od strony ulicy Lanca. Jej odsłonięcia dokonała wnuczka uhonorowanego - Gabriela Baczewska-Pazda.

Uroczystość odbyła się w obecności nie tylko rodziny Jana Baczewskiego. Przybyła także młodzież olsztyńskich szkół, władze samorządowe i naukowcy.

Po odsłonięciu tablicy odbyła się ceremonia uhonorowania Warmiaków Odznaką Honorową „Zasłużony dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego”. Nie zabrakło także części naukowej. Prof. Józef Borzyszkowski z Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku wygłosił wykład „Związek Polaków w Niemczech IV Dzielnica”, zaś Rafał Wolski, reprezentujący Ministerstwo Spraw Zagranicznych, opowiedział o reakcjach konsulatów polskich wobec ruchu polskiego w Niemczech.

Wydarzenie było elementem obchodów 100. rocznicy powstania Związku Polaków w Niemczech.

********

Jan Baczewski (1890-1958) był polskim działaczem politycznym i oświatowym w Niemczech. W styczniu 1919 r. kierował polską akcją plebiscytową na Warmii. Był zwolennikiem ustalenia granic Polski z Niemcami w oparciu o prawa historyczne - optował za przywróceniem granic z czasów przed rozbiorami. Był również współtwórcą Związku Polaków w Prusach Wschodnich (1920 r.) i Związku Polaków w Niemczech (1922 r.). Dzięki jego wysiłkom w grudniu 1928 r. władze pruskie zezwoliły na otwieranie polskich szkół prywatnych na terenach autochtonicznych. 1 września 1939 r. Baczewski został aresztowany i trafił do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

Po I wojnie światowej, po której Polska powróciła na mapę świata, na terenie Niemiec pozostała liczna Polonia. 27 sierpnia 1922 r. doszło do zjednoczenia regionalnych organizacji polonijnych i utworzenia Związku Polaków w Niemczech. Centralizacja wzmocniła pozycję narodowego ruchu polskiego wobec władz niemieckich i jego możliwości występowania w obronie praw mniejszości polskiej.

Związek prowadził również działalność kulturalną, gospodarczą i polityczną. Jego celem była ochrona praw polskiej mniejszości narodowej oraz dbałość o polskie dziedzictwo kulturowe, które pozostało w granicach Niemiec. Zainicjował powstanie Centralnego Banku Spółdzielczości Polskiej - Banku Słowiańskiego z siedzibą w Berlinie, który odegrał ważną rolę w finansowaniu działalności polonijnej w Niemczech. Pod sztandarami związku działały też polskie spółki rolno-handlowe, spółdzielnie, zjednoczenia zawodowe, drukarnie, gazety, szkoły, bursy, instytucje opieki socjalnej, stowarzyszenia kulturalne, zespoły artystyczne oraz kluby sportowe. Po wybuchu II wojny światowej organizację zdelegalizowano, a jej majątek skonfiskowano.