Olsztyn24

Powrót po ponad trzydziestu latach do Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie dwóch spośród dwudziestu dziewięciu skradzionych z olsztyńskiego zamku ikon, był dla muzealników asumptem do zorganizowania w czwartkowe (12.05) popołudnie prezentacji zatytułowanej „XVI-wieczne skarby malarstwa ikonowego w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie: „Archanioł Michał” i „Trzy Marie u grobu”. Prezentację przedstawiły Anna Motowicka i Aneta Jurgielewicz-Stępień z Muzeum Ikon w Supraślu.

Przypomnijmy, że do kradzieży z włamaniem do Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie doszło między 5 a 7 grudnia 1990 roku. Nieustaleni do dzisiaj sprawcy skradli wówczas 29 ikon z urządzonej w olsztyńskim zamku wystawy „Ikona rosyjska - dawne rzemiosło artystyczne - nabytki z lat 1970-1989”. Przez ponad 30 lat nie natrafiono na ślady skradzionych zabytków. Dopiero w lipcu 2020 roku Mariusz Wiśniewski - pracownik Wydziału ds. Restytucji Dóbr Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, rozpoznał jedną ze skradzionych ikon, przedstawiającą Michała Archanioła, na dostępnej on-line ekspozycji w Muzeum Ikon w niemieckim Recklinghausen. Kilka miesięcy później ten sam pracownik Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wyśledził w internecie drugą skradzioną w Olsztynie ikonę - „Trzy Marie u grobu”. Została ona wystawiona na aukcję w jednym z domów aukcyjnych w Düsseldorfie w Niemczech. Obie ikony, we współpracy z rządem Nadrenii Północnej-Westfalii, udało się odzyskać i zwrócić do Muzeum Warmii i Mazur.

- Kiedy uroczyście odbieraliśmy te ikony, zawsze padało pytanie, czym jest ikona, chociażby w porównaniu z malarstwem europejskim? - mówił otwierając dzisiejsze spotkanie Piotr Żuchowski, dyrektor Muzeum Warmii i Mazur. - Wówczas pomyśleliśmy, że dobrze by było zorganizować takie popołudnie jak dzisiaj, by o ikonach opowiedzieli nam absolutnie najlepsi specjaliści w Polsce. I mamy dzisiaj dwie panie, które przyjechały do nas z muzeum w Supraślu.

Wykład w salach kopernikowskich olsztyńskiego zamku poprowadziły:

» Anna Motowicka - absolwentka Szkoły Ikonograficznej przy Moskiewskiej Akademii Duchowej; zanim podjęła pracę w Muzeum Ikon w Supraślu przez 3 lata zajmowała się pisaniem ikon,

» Aneta Jurgielewicz-Stępień - historyk sztuki i muzealnik, autorka artykułów o sztuce sakralnej kościoła wschodniego, zajmująca się ikonami pochodzącymi głównie z dawnych terenów Rzeczypospolitej.

Jak wyjaśniły prelegentki, ikona jest obrazem modlitewnym, swoistą „ewangelią w kolorze”. Ikony nie maluje się lecz pisze, bowiem znajdujące się na niej postaci, gesty, symbole, kolory można czytać jak ewangelię. Elementy graficzne ikony określone są w swoistym „alfabecie” - kanonie ikon. Tworzący ikonę musi się do tego kanonu stosować, zaś oglądający obraz, a jednoczenie znający kanon ikon, może ten obraz „przeczytać”, czyli ustalić jego treść.

- Na ikonę nie patrzymy jako na malarstwo dekoracyjne, a bardziej jako malarstwo teologiczne - powiedziała Anna Motowicka. - Każdy szczegół na ikonie ma swoje znaczenie: kolory, gesty, symbole. Często mówi się, że ikonę „czytamy”, bowiem odczytujemy to, co w ikonie zostało zapisane w postaci symboli, kolorów czy gestów.

Muzealniczki z Supraśla oprócz ogólnej teorii odnoszącej się do sztuki ikonograficznej, zaprezentowały też wyniki swoich badań ikon odzyskanych przez Muzeum Warmii i Mazur.

Więcej o przebiegu spotkania w naszej wideo relacji ze spotkania.