Olsztyn24

Alarmujący raport Najwyższej Izby Kontroli pokazał, że toksyczny chwast - barszcz Sosnowskiego opanował niemal całą Polskę, a w ostatnich latach nie podjęto odpowiednich działań, aby go zwalczyć. Jak na tym tle wypada Olsztyn?

- To niezwykle toksyczna roślina, która stwarza zagrożenie dla ludzi, zwierząt i środowiska - alarmuje Zdzisław Zdanowski, dyrektor Wydziału Środowiska Urzędu Miasta Olsztyna.

Dlatego w 2017 roku opracowano Program zwalczania barszczu Sosnowskiego na terenie Olsztyna, w którym zawarta została inwentaryzacja stanowisk barszczu na terenie miasta zarówno tych potwierdzonych, jak i potencjalnych. Wskazano 8 stanowisk występowania barszczu.

- Mamy też 9 lokalizacji „niepotwierdzonych stanowisk” - tereny wskazane do monitoringu, miejsca, gdzie były stanowiska, a już ich nie ma, ale należy je obserwować przez najbliższe lata, gdyż rośliny zostały skutecznie zwalczone - dodaje Zdanowski. - Do wszystkich właścicieli tych gruntów od momentu, gdy stwierdzono tam barszcz, kierujemy pisma informujące o konieczności podjęcia jego zwalczania, zalecając metody wskazane w opracowaniu.

To oznacza, że obecnie (na tle innych miast i terenów w Polsce) inwazja kaukaskiego barszczu w Olsztynie jest mało zaawansowana. Dzięki podjęciu zwalczania mniejszych stanowisk produkcja nasion i pojawienie się nowych stanowisk zostały w dużej mierze zahamowane, lecz nie zatrzymane całkowicie.

- Właściciele lub administratorzy terenów ogólnodostępnych, na których występuje barszcz Sosnowskiego mają obowiązek eliminować tę roślinę. - mówi Kamil Sułkowski, rzecznik Straży Miejskiej w Olsztynie. - Zgodnie z art. 72 Kodeksu Wykroczeń, kto wbrew swemu obowiązkowi nie dokonuje odpowiedniego zabezpieczenia miejsca niebezpiecznego dla życia lub zdrowia człowieka podlega karze aresztu lub grzywny. Co więcej, kara może spotkać także te osoby, które świadomie uprawiają barszcz we własnym ogródku.

Niestety należy liczyć się z inwazją tych roślin z ościennych gmin. Liczba stanowisk w bliskim otoczeniu Olsztyna na razie jest nieduża, ale w dalszym - ogromna. Pamiętajmy o tym, będąc na spacerach na łąkach, przy wodzie, na skraju lasu itd. Trzeba uważać, wyjeżdżając poza Olsztyn.

Przypomnijmy: Barszcz Sosnowskiego i barszcz Mantegazziego są gatunkami bardzo podobnymi do siebie, roślinami inwazyjnymi, niesłychanie dobrze przystosowanymi do przetrwania i stąd trudnymi do wytępienia w miejscu występowania. Rośliny te wyraźnie wyróżniają się z otoczenia, w którym rosną, ogromną żywotnością, wielkością i żywym kolorem liści. Na wiosnę łatwo zaobserwować intensywnie zielone rozety liściowe, ponieważ roślina ta kiełkuje przed innymi. Łodygi barszczu Sosnowskiego i olbrzymiego są okrągłe, głęboko bruzdowane, o 3-6 międzywęźlach. Są też lekko owłosione, z charakterystycznymi plamkami fioletowymi, u podstawy grubość ich wynosi nawet do ok. 8-12 cm. Łodygi rozgałęziają się u góry, a wewnątrz są puste. Barszcze kaukaskie charakteryzują się bardzo dużymi liśćmi (odziomkowe i dolne łodygowe trójlistkowe), dorastają do 2 m długości i więcej (razem z ogonkiem liściowym), powierzchnia blaszki liściowej sięga do 1,6 m².

Barszcz Sosnowskiego ma liście odziomkowe słabiej podzielone, o bardziej tępych (zaokrąglonych) odcinkach, niż w przypadku barszczu olbrzymiego. Podczas kwitnienia rośliny osiągają wysokość ok. 2-3 m lub więcej - do ok. 4 m. Jednak często spotykamy osobniki, które nie osiągają tej wielkości, ponieważ już podlegają zwalczaniu (koszenie, opryski). Kwiatostany są wypukłymi, bardzo dużymi baldachami. Największy znajduje się na pędzie głównym i ma wielkość ok. 30-80 cm, ponadto na rozgałęzieniach łodyg zazwyczaj jest jeszcze kilkadziesiąt mniejszych. Kwiaty mają kolor biały lub czasem lekko różowy. Wydzielają charakterystyczny zapach kumaryny. Kaukaskie barszcze kwitną raz w życiu, zazwyczaj w 2-3 roku życia (lub później). Termin kwitnienia to głównie czerwiec-lipiec, ale też bywa i w sierpniu. Owocami barszczów są rozłupnie. Pojawiają się (zazwyczaj w lipcu), są zielone, później dojrzewają i stają się oliwkowe, brązowe i rozpadają się na 2 płaskie rozłupki. Po wydaniu nasion rośliny obumierają. Wydają bardzo dużą liczbę nasion - na jedną roślinę przypada ok. 20 000-100 000. Przeżywają w glebie ok. 2 -3 lata, niektóre źródła podają, że znacznie dłużej. Tworzą zapas nasion w glebie, tzw. „bank nasion”. Miedzy innymi z tego powodu rośliny te trudno jest zwalczyć. Ponadto są doskonale przystosowane do rozsiewania i przetrwania. Nasiona przenoszone są z wiatrem wzdłuż dróg, torów kolejowych, cieków wodnych, unoszone są na wodach płynących itp. Również przemieszczane są z masami ziemnymi pochodzącymi wykopów, gdzie rośliny te występowały, np. na kołach samochodów itp.

We wszystkich częściach rośliny, w tym we włoskach gruczołowych, na łodygach i w liściach oraz korzeniach znajdują się toksyczne związki chemiczne z grupy furanokumaryn. Sok barszczu powoduje uwrażliwienie skóry ludzi i zwierząt na działanie promieni słonecznych. W momencie kontaktu skóry ze światłem słonecznym (UVA) rozpoczyna się reakcja prowadząca do silnych poparzeń i uszkodzeń skóry. W konsekwencji powstają pęcherze z płynem surowiczym i dermatozy. Na intensywność reakcji duży wpływ ma podatność poszczególnych osób na ten czynnik oraz ich ogólny stan zdrowia. W ciepły i słoneczny dzień przebywanie w pobliżu barszczu może skutkować podrażnieniem dróg oddechowych. W skrajnych przypadkach barszcze mogą zagrażać życiu ludzi i zwierząt. Ponadto wiadomo także, że związki chemiczne zawarte w soku roślin w połączeniu z promieniowaniem UVA mogą prowadzić do powstawania nowotworów skóry.

Jak się zachować, gdy zetkniemy się z barszczem? W momencie kontaktu skóry z ww. roślinami należy niezwłocznie przemyć miejsce zimną wodą z mydłem, w celu usunięcia soku. Należy także unikać kontaktu skóry z promieniami słonecznymi przez minimum 48 godzin. Można zastosować ogólnie dostępne metody łagodzenia reakcji zapalnej w miejscu jej występowania (np. wypić wapń, zastosować chłodne okłady) i najlepiej udać się do lekarza.

Co istotne: materiał roślinny pochodzący ze zwalczania mechanicznego zawiera toksyny i nie można go spalać w sposób niekontrolowany, ani też kompostować. Należy przekazać go do utylizacji przez podmiot odpowiedzialny za unieszkodliwianie odpadów.

Więcej informacji na temat tej niebezpiecznej rośliny można znaleźć na stronie www.barszcz.edu.pl