Olsztyn24

Kolejne spotkanie historyków w Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie z cyklu Warsztaty bałtyjskie poświęcone było zawartemu 7 lutego 1249 roku w Dzierzgoniu traktatowi pomiędzy plemionami pruskimi (neofitami) a zakonem krzyżackim, w którego zawarciu pośredniczył legat papieski Jakub z Leodium, późniejszy papież Urban IV. Wykłady na ten temat przygotowały dr Alicja Dobrosielska i mgr Joanna Wyżlic-Świeszewska, których mentorem był zmarły w ubiegłym roku prof. Grzegorz Białuński, prorektor olsztyńskiego uniwersytetu.

- Temat „wywoławczy” dzisiejszego spotkania to traktat dzierzgoński, ponieważ w tym roku obchodzimy 770. rocznicę podpisania tego traktatu między neofitami z Prus a zakonem krzyżackim - mówi Alicja Dobrosielska. - Ten wykład dedykujemy prof. Białuńskiemu, naszemu mentorowi, promotorowi, który nakierował nas na te tematy.

Traktat będący tematem dzisiejszego (25.04) Warsztatu bałtyjskiego został podpisany po klęsce Prusów poniesionej w bitwie pod Dzierzgoniem. Umowa zobowiązywała Prusów do przestrzegania zasad religii chrześcijańskiej, ostatecznego wyrzeczenia się praktyk i wierzeń pogańskich, płacenia dziesięciny oraz służby wojskowej dla Krzyżaków. W zamian Prusowie otrzymali wolność osobistą, prawo dziedziczenia dóbr, a także uzyskali równouprawnienie z ludnością niemiecką. Prusowie w sprawach sądowych i ustrojowych mieli stosować prawo polskie. Umowa dotyczyła jedynie mieszkańców Prus, którzy poddali się zakonowi - Pomezanów oraz mieszkańców Natangii i północnej części Warmii.

Traktat był jednym z kilku, choć nie pierwszym, które zostały zawarte przez Krzyżaków z poganami po zakończonych powstaniach Prusów. Wcześniej zawarto pięć podobnych umów.

- Traktat dzierzgoński jest tak wyjątkowy, bo dzięki wcześniejszym umowom zakonnicy wiedzieli już jak postępować z Prusami, jakie w traktacie zawrzeć informacje. Uczyli się na własnych błędach, więc wiedzieli, że trzeba poświęcić trochę więcej czasu i więcej informacji zawrzeć w tym traktacie niż w poprzednich - wyjaśnia Alicja Dobrosielska.

Traktaty zawierane pomiędzy Krzyżakami a Prusami są nieocenionym źródłem wiedzy o średniowiecznych Prusach. Badacze tamtych czasów często odwołują się do tych źródeł, szczególnie do traktatu dzierzgońskiego.

- W kręgach osób zajmujących się tematyką Prus temat jest doskonale znany - mówi Joanna Wyżlic-Świeszewska. - Są dostępne tłumaczenia tego traktatu m.in. prof. Szorca i dr. Kotłowskiego i na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim, na wydziale historii, traktat dzierzgoński jest bardzo dobrze znany.

- Traktat dzierzgoński jest chyba najbardziej znanym i najczęściej wykorzystywanym źródłem, jeśli chodzi historię Prus, zarówno Prus pogańskich, przed przybyciem Krzyżaków na te ziemie, jak też z okresu funkcjonowania Prus w państwie krzyżackim, już po podboju - dodaje Alicja Dobrosielska. - Jest tam mnóstwo treści i odwołań do zwyczajów pogrzebowych, do zwyczajów ślubnych, do kapłanów, do świętych miejsc pogańskich. Nie można chyba pisać o Prusach, żeby nie odwołać się do tego traktatu.

Dr Alicja Dobrosielska jest absolwentką dwóch kierunków studiów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego: ogrodnictwo (2006) i historia (2007). Studiowała także w J. W. Goethe Universitat we Frankfurcie nad Menem. Jest uczennicą prof. Grzegorza Białuńskiego, pod jego kierunkiem napisała pracę doktorską pt. „Opór - oportunizm - współpraca. Prusowie wobec zakonu krzyżackiego w dobie podboju”. Obecnie pracuje przy dwóch dużych projektach badawczych finansowanych ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Jeden z nich realizowany jest przez Uniwersytet Wrocławski i dotyczy słowiańskich sąsiadów Prusów, drugi natomiast jest realizowany przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu i w jego ramach powstanie m.in. Słownik historyczno-geograficzny Warmii w Średniowieczu.

Joanna Wyżlic-Świeszewska w 2008 roku zdobyła tytuł magistra historii na UWM w Olsztynie pracą pt. „Fałszerstwa dokumentów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI wieku ze szczególnym uwzględnieniem Podlasia i Grodzieńszczyzny” pod kierunkiem prof. dr. hab. Józefa Śliwińskiego. Pod kierunkiem prof. dr. hab. Grzegorza Białuńskiego przygotowała rozprawę doktorską pt. „Tak zwany traktat dzierzgoński z 7 lutego 1249 roku. Analiza dyplomatyczno-historyczna”. Obecnie pracuje w kancelarii notarialnej.

Więcej informacji o traktacie dzierzgońskim można uzyskać oglądając naszą wideo relację z dzisiejszego Warsztatu bałtyjskiego.