Olsztyn24

Dwa dni trwał w Krakowie wielki finał IX edycji ogólnopolskiego projektu edukacyjnego „Kamienie Pamięci. Nieznany Bohater Niepodległości”. Województwo warmińsko-mazurskie reprezentowało XI Liceum Ogólnokształcące w Olsztynie, bo pod patronatem właśnie tej placówki dwuosobowy zespół przygotował materiały do prezentacji postaci warmińskiej poetki, działaczki społecznej, nauczycielki - Marii Zientary-Malewskiej.

Projekt „Kamienie Pamięci...” to przedsięwzięcie adresowane do młodzieży szkolnej, drużyn i zastępów harcerskich, kół naukowych, grup rekonstrukcyjnych, kół kombatantów oraz indywidualnych pasjonatów historii. Chodzi w nim o upamiętnienie nieznanych bohaterów, którzy przyczynili się do odzyskania niepodległości w latach 1914-1918, wnieśli wkład w obronę granic II Rzeczypospolitej lub budowę jej struktur w okresie międzywojennym, poprzez działania zwłaszcza na płaszczyźnie lokalnej i regionalnej. Mogły to być m.in. zarówno osoby cywilne, jak i żołnierze, członkowie lokalnych komitetów ratunkowych, organizacji społecznych i samorządowych przejmujących władzę od administracji zaborców, a także postacie, które poprzez pracę na rzecz społeczeństwa lokalnego przyczyniły się do odbudowy miast i wsi, zakładów pracy, szpitali, itd.

I choć historycznie Warmia po I wojnie św. nie znalazła się w granicach II RP, to nie znaczy, że na tej ziemi nie było aktywistów, społeczników, którzy o jej polskości, o jej związku z odrodzoną ojczyzną nie myśleli. Byli i aktywnie działali na rzecz polskości tej ziemi, kultywowania polskich tradycji swoich ojców i dziadów, podtrzymania polskiej mowy. Bo o ojczyznę, wiarę, polskość nie zawsze walczy się na froncie, o wiele częściej buduje się tożsamość i świadomość narodową ciężką, codzienną pracą, swoją niezłomną postawą „bycia Polakiem”. Z takiego właśnie założenia wyszły uczestniczki projektu, i dlatego bohaterką swojego projektu uczyniły postać zasłużoną dla Warmii, pozornie znaną, ale przez młode pokolenie coraz mniej rozpoznawalną - Marię Zientarę-Malewską.

Jedna z uczestniczek projektu, podczas uroczystej prezentacji filmu, mówiła: - Naszym zadaniem było odnalezienie bohatera lokalnego zasługującego na szczególne upamiętnienie i upowszechnienie wiedzy o nim. Tak też się stało i na bohaterkę naszego działania wybrałyśmy poetkę warmińską - Marię Zientarę-Malewską. W trakcie poszukiwania bohatera lokalnej społeczności stwierdziłyśmy, że historia jej życia jest inspirująca, nie wybrzmiała do końca w naszym środowisku, szczególnie wśród ludzi młodych. I dlatego wybrałyśmy właśnie ją, by pokazać, że obrona polskości i walka o polskość Warmii, jej powrót do ojczyzny po pierwszej, a potem II wojnie światowej, nie musiała przybierać form walki zbrojnej, z bronią w ręku. Mogła mieć i inne oblicze - ciężkiej, mozolnej pracy wychowawczej, edukacyjnej, badawczej, walki o polską szkołę i przedszkole na ziemiach, które w granice Niepodległej w 1918 roku nie powróciły. Maria Zientara-Malewska przyczyniła się właśnie do obrony polskości, mowy ojców i dziadów na Warmii - ziemi w dwudziestoleciu międzywojennym w granicach państwowości niemieckiej, zamieszkiwanej w większości przez Polaków.

Historię niezwykłego życia swojej bohaterki uczestniczki projektu zgłębiały w czasie kilkumiesięcznej pracy. W oparciu o zgromadzone źródła historyczne, po spotkaniu z bratanicą poetki, Marią Surynowicz, powstał krótki film biograficzny, który swoją pierwszą publiczną prezentację miał podczas Dnia Otwartego w XI LO przed odwiedzającymi i nauczycielami z regionu, którzy w tym czasie szkolili się w Warmińsko-Mazurskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli.

Oficjalne podsumowanie działań projektowych miało miejsce 22 maja i odbyło się z udziałem młodzieży i zaproszonych gości - osób, które wspierały działania dziewcząt. Niestety, nie mogła przybyć na tę uroczystość bratanica poetki, Maria Surynowicz. Skierowała jednakże do zgromadzonej młodzieży, jak i autorek projektu, kilka wzruszających słów: „Witam serdecznie przybyłych gości. Na wstępie chciałabym przeprosić za moją nieobecność w tak ważnym dniu nie tylko dla dziewczynek, ale również dla mnie, mojej Cioci Marii i całej naszej rodziny. Żyjemy w czasach, w których miłość do Boga, Ojczyzny i Człowieka została zachwiana. Moja Ciocia w swoich utworach chciała ukazać piękne opisy przyrody naszej krainy w różnych porach roku, zwyczaje i obyczaje ludu oraz walkę o trwanie przy wierze, języku i tradycji praojców naszych. Uważam, że to piękno jej poświęceń, jej cierpienie w okrutnych czasach i nadzieja, która towarzyszyła jej do końca życia, są przedstawione w tym filmie. To coś więcej niż projekt, to film, który przedstawia zaangażowanie i poświęcenie dla bliźniego, jak i dla całego narodu... Po pierwszym spotkaniu wiedziałam, że Weronisia jest inna od dzisiejszej młodzieży. Jak zaczęła i opowiadać o sobie, swojej przyjaciółce, to wiedziałam, że na lepsze osoby opisujące życie mojej Cioci nie mogłam trafić. Zmagały się z wieloma trudnościami, ale postawiły się przeciwnościom losu i o to wszyscy znajdujemy się w tak wyjątkowej dla nas chwili. Dziewczęta, jestem pod wielkim wrażeniem Waszej pracy i zarazem zasmucona niemocą bycia z Wami w tak ważnym dniu. Mili Państwo, życzę miłego oglądania, do którego przede wszystkim otwórzcie swoje serca. Bo serce jest najważniejsze do zrozumienia drugiego człowieka.”

Oprócz filmu, uczestniczki projektu - Weronika Chworak (XI LO) i Magdalena Michalska (I LO), przygotowały wystawkę w rozszerzonej rzeczywistości o życiu i działalności poetki na Warmii. Ponadto pozyskały wraz z opiekunką projektu, nauczycielem XI LO w Olsztynie, wydaną przez Urząd Miasta broszurę „Kobiety Warmii”, w której zawarty był także krótki biogram poetki. Formą przyszłego upamiętnienia poetki ma być zamieszczenie jej krótkiego biogramu, wraz z jedenastoma innymi, w kalendarzu „Patroni Olsztyńskich Ulic”, nad którym licealiści będą pracować na jesieni następnego roku. Bohaterkę swojego projektu dziewczęta miały zaprezentować przed komisjami eksperckimi, m.in. historykami IPN-u podczas gali finałowej w Krakowie. Już z perspektywy czasu możemy powiedzieć, że projekt zyskał wiele pozytywnych opinii i recenzji od komisji eksperckich, które go oceniały.

Do Olsztyna dziewczęta przywiozły Kamień Pamięci, który wraz z filmem zostanie przekazany na pamiątkę bratanicy poetki - Marii Surynowicz.