Olsztyn24

Tego nikt w Olsztynie zapewne się nie spodziewał. Psioczących na wykopy koło Wysokiej Bramy w środku sezonu turystycznego przybywało, a teraz okazuje się, że podjęte prace odsłoniły tajemnicę, której próżno szukać w annałach historii miasta: być może w Olsztynie był barbakan.

Barbakan to element średniowiecznego budownictwa obronnego i ważny składnik fortyfikacji miejskich. Zazwyczaj budowany jest w formie okrągłej jako murowana budowla wysunięta przed linię murów obronnych. Barbakan połączony jest z bramą miejską za pośrednictwem osłoniętego przejścia. Składa się z osłoniętego przejścia tzw. szyi, która łączy mur obronny z basztą, wieżą, basteją, rondelą, tarasem, bastionem lub rawelinem.

Barbakan to typowo średniowieczna fortyfikacja i jako taka przetrwała do połowy XVIII wieku. Najstarszy zachowany barbakan w Europie z XIII wieku znajduje się w Carcassone we Francji. W Polsce najbardziej znanym barbakanem jest ten w Krakowie, który zachował się w pełnej formie. Inne polskie barbakany są w Gdańsku (Katownia z XIV-XVI wieku), w zamku biskupim w Siewierzu (XVI wiek), na Jasnej Górze (XVII wiek rawelin), ruiny barbakanu w Bieczu i w Choszcznie przy nieistniejącej Bramie Kamiennej (XV wiek). Znany barbakan warszawski jest prawie w całości rekonstrukcją, gdyż w czasie II wojny światowej obiekt ten uległ prawie całkowitemu zniszczeniu.

Czy zatem mamy w Olsztynie pozostałości barbakanu? Archeolog Bartosz Kaczyński nie ma stuprocentowej pewności.

- Tuż za Wysoką Bramą, według wszelkiego podobieństwa, powinna znajdować się fosa - mówi. - Mieliśmy sprawdzić, jakie są warunki przed czekającymi to miejsce inwestycjami i wymianą jednej z rur kanalizacyjnych. To, co odsłoniliśmy, zaskoczyło nas. Nie było o tym żadnej informacji w dokumentach ani starych rycinach z tego miejsca.

Obrysy murów wskazują, jak stwierdził pan Kaczyński, że może być to druga brama prowadząca do mostu zwodzonego (częsta praktyka w fortyfikacjach miejskich w średniowieczu) lub barbakan (na to wskazują elementy koliste). Pewności jednak, co do tej drugiej możliwości nie ma.

„Wykopki” odsłoniły też nieco materialnych zabytków. Archeolodzy znaleźli m.in. kwartnik krzyżacki z drugiej połowy XIV i początku XV wieku (trudno ustalić przed badaniami precyzyjnie czas emisji). Znaleziono także szeląg litewski z czasów Zygmunta III Wazy z 1580 roku oraz srebrne monety z XVI wieku. Wśród zabytków odkryto także skorupy z ceramiki pochodzącej z około XIV wieku.

Prace wykopaliskowe przy Wysokiej Bramie potrwają jeszcze miesiąc do półtora miesiąca. Inwestycja realizowana jest w ramach rewitalizacji Śródmieścia. Z tych funduszy wykonano przebudowę Placu Jana Pawła II, Placu Solidarności, a teraz Placu Jedności Słowiańskiej (przy Wysokiej Bramie). Cały koszt inwestycji w centrum to 9,5 mln zł.